| SAUNA |
- Sauna küçük bir oda veya ev olarak dizayn edilen ıslak veya kuru ısıtmalı oturakların olduğu bir yerdir. Bu yer Fin saunasından gelmektedir. Kelime olarak sauna mecazen alışılmamış sıcak veya nemli çevre anlamında kullanılır.
- Sauna sıcaklığın 80 °C’nin üzerinde olduğu oturarak ya da uzanarak gerçekleştirilen sosyal bir ilişkidir. Sauna rahatlamayı ve terlemeyi sağlar.
Tarih
Sauna kelimesi banyo evlerine benzer geleneksel Fin banyolarından gelen eski bir Fin kelimesidir.
İlk saunalar
En eski sauna eğimli bir yüzeye çukur kazılarak yapıldı ve ilk olarak kışın evlerde kullanıldı. Sauna yüksek bir sıcaklıkta ısıtılmış taşların olduğu bir şömine özelliğindeydi. Su, buhar oluşması için sıcak taşların üzerinden akıyordu ve bu durum sıcaklığın arttığı hissini veriyordu.
Evrim
- Sauna zamanla gelişerek, bacalı tahta sobalar kullanılmaya başlandı. Sıcaklık ortalama 70-80 °C oluyordu, geleneksel Fin saunalarında ise bazen 90°C ‘yi geçiyordu. Buhar ise, ısıtılan kayaların üzerine dökülen suyla elde ediliyordu.
- Buhar ve yüksek ısı saunadakilerin terlemesine neden oluyordu. Finliler ise, ciltleri yumuşasın, gözenek ve hücreleri yenilensin diye vihtadenilen taze yapraklı huş dallarını kullanıyordu.
- Ayrıca Finliler saunayı zihinlerini temizlemek, ruhlarını canlandırmak ve tazelemek, ölüyü defne hazrlamak için kullanılıyorlardı. Sauna günlük yaşamın önemli bir parçasıydı ve aileler hep beraber ev saunalarında yıkanırlardı. Gerçekten de, sauna cins ayrımının olmadığı mistik bir anlam taşıyordu. Çünkü sauna her zaman en temiz yerdi ve su kolayca elde edilebiliyordu, hatta Finli kadınlar saunada doğum yapıyordu.
- Finliler göç ettikleri her yere sauna geleneğini beraberlerinde götürdüler ve diğer kültürleri de saunanın faydalarıyla tanıştırdılar. Bu saunanın daha da ilerlemesini sağladı, 1950’lerde elektrikli sauna sobaları ve çok daha sonraki yıllarda da infrared saunalar popüler olmaya başladı.
Modern saunalar
- Çoğu Kuzey Amerika ve Batı Avrupa kolej ve üniversitelerindeki fiziksel eğitim komplekslerinde ve çoğu umumi spor ve jimnastik merkezlerinde sauna hizmeti vardı. Umumi ve özel yüzme havuzlarında da sauna olabiliyordu. Bu tarz saunalar ya havuzun içinde ya da ayrı bir yerde bulunuyordu.
- Sauna sıcaklıklarının bazı durumlarda 100 °C bulması ve hatta geçmesi rahatsızlık vermiyordu. Nemin kontrol edilmesiyle bu problem çözülüyordu. En sıcak Fin saunalarında sıcak taşların üzerindeki saf su buharının oluşturduğu nemlilik seviyesi görece düşüktü. Bu durum daha uzun bir süre sıcaklığın suyu kaynatmasına ve hoşça vakit geçirilmesine izin veriyordu. Hamam diye bilinen diğer tip saunalar, 40 °C’den daha az sıcaklığı sağlamak için nemliliğin yaklaşık %100 olduğu yerlerdi. Eğer sıcaklık artarsa, “ıslak ısı” yakabilirdi. Daha sıcak istenirse daha yüksek seviyeli bir oturak veya daha az sıcaklık istenirse daha düşük seviyeli bir oturak seçilerek sıcaklık en iyi şekilde control edilebilirdi..
- Saunanın kapısını uzun süre açık bırakmamak gerekir. Kapıyı bir kaç dakikadan fazla aralık bırakmak ya da açmak saunadaki sıcaklığın farkedilir bir şekilde azalmasına neden olur.
- Infrared saunaların popüleritesi gelişmektedir. Bu tarz saunalar infrared ısıtıcıların infrared ışınlarını emmesiyle sıcaklığı oluşturur.
- Saunalar tehlikeli olabilir. Sıcaklık bitkinliğine veya daha ciddi sıcaklık çarpmasına neden olabilir. Soğuk bir duş veya sonradan dalmak kan basıncının artmasına neden olur, bu yüzden hipertansiyona veya inmelere karşı daha dikkatli olmak gerekir. En iyisi saunadan çıktıktan sonra bir kaç dakika geçmesi ve yavaş yavaş soğuk suyu girilmesidir.
- Fin sauna kültüründe bir biranın canlandırdığı ve rahatlattığı düşünülür. Taşların üzerine dökülen suyun içine birkaç damla bira damlatmak bira yapımında kullanılan arpa tanelerinin kokusunu yayar. Bu farklı koku Finlileri ikiye böler. Çam veya okaliptüs esansları da kullanılabilir, ama huş yaprakları kadar hiçbir esans uygun değildir. Finlilere göre saunadan 30 dakika sonra vücut güzelleşir.
- Saunaya ek bir hizmet olarak jakuzi verilebilir.
Fin saunası
- Kayıtlar ve diğer tarihsel kanıtlar Finlilerin ilk tahta saunalarını 5. ve 8. yüzyılda yaptıklarını gösteriyor. Eski saunalar bir tepeye ya da toprak sete kazılıyordu. Daha sonra saunalar ileri alet ve tekniklerle tahta kütükler kullanılarak yerüstünde yapıldı. Kayalar tahtaların yakıldığı bir taş şöminede ısıtılıyordu.
- Saunanın aydınlatması loştur ve bazı Finliler saunada sessizce dinlenmeyi tercih eder. Sıcaklık genellikle 80°C ile 110°C arasındadır. Bazı insanlar vihta yaparlar; bu küçük taze huş dallarını birbirlerine bağlarlar ve kendilerine vururlar. İsteyen vihtaları bir dükkandan alabilir ve onları daha sonra kullanmak için dipfrizde saklayabilir. Vihta kullanmak kan dolaşımını hızlandırır.